Täzelikler

  Türkmenistanyň häzirki zaman orta, ýöriteleşdirilen, hünär we ýokary okuw mekdepleri üçin okuw materiallaryny türkmen we rus dillerinde taýýarlamak işleri dowam edýär.

Şu okuw ýylynyň başynda Bilim ministrliginiň goldawy bilen 11-nji synp orta mekdepleri üçin "Umumy biologiýa" atly okuw kitaby neşir edildi. Ony awtorlar topary - biologlar we uniwersitetiň mugallymlary S.K. Durdiýew, P.A. Kepbanow, S.Goşaýewa we R.Mahmatkulowa gatnaşdylar.

  Bu neşir häzirki zaman bilim tejribesine, tassyklanan metodologiýalara we daşky gurşawy goramak, ekologiýa we howany goramak, biodürlüligi, häzirki daşky gurşaw kanunçylygy we Türkmenistanyň gol çekilen konwensiýalary we şertnamalar boýunça halkara borçnamalary boýunça iň soňky ylmy maglumatlara laýyklykda taýýarlandy.

Öýjük gurluşynyň we himiýanyň esaslaryndan genetika we seleksiýa ýaly esasy mowzuklary öz içine alýan biologiýany öwrenmäge giňişleýin çemeleşme hödürlenýär. Material logiki taýdan üç bölege bölünendir. Çylşyrymly biologiki amallary wizuallaşdyrýan we okuwçylara materialy has gowy düşünmäge kömek edýän ussatlyk bilen ýerine ýetirilen suratlar aýratyn ähmiýete eýedir.

Durmuş we saglyk öýjükden başlaýar: organiki däl (suw, duz) we organiki maddalaryň (beloklar, ýaglar, uglewodlar) roly beýan edilýär, fermentleriň we witaminleriň möhüm metabolik prosesler üçin ähmiýetine we möhüm funksiýalary üçin energiýa üpjünçiliginiň mehanizmlerine aýratyn üns berilýär.

  Öýjüklerde genetiki maglumatlar hem bar. Bu bölüm, genetiki kody we belok biosintezini jikme-jik seljermek bilen, geçiriş ýörelgelerini görkezýär. Şeýle hem, biotehnologiýa we genetiki injenerçilik ýaly häzirki zaman ugurlaryna, şeýle hem janly dünýäniň barlygynyň esasy syryna: öýjükleriň bölünmegine degýär.

Köp sagatlyk görkezme genetika, genotip we fenotip, baglanyşykly genleri miras ýörelgeleri we durmuşyň başga bir syry - üýtgemegiň faktory - ewolýusiýa mümkinçilik berýän hadysa bagyşlanýar. Okuw kitabynda üýtgeşme bilen mutasiýa üýtgemeginiň arasyndaky tapawut düşündirilýär we adamyň üýtgemegine degilýär.

Gyzykly tarapy, bu bapda global howanyň üýtgemeginiň janly organizmlere edýän täsiri hem öwrenilýär. Ösümlikleri köpeltmek barada umumy syn, ösdürilip ýetişdirilen ösümlikleriň gelip çykyş merkezlerini, peýdaly ösümlikleriň täze görnüşlerini öndürmegiň häzirki zaman usullaryny beýan edýär we poliploid we gibridizasiýa düşünjelerini düşündirýär.

Aýry-aýry bölüm Türkmenistanda alnyp barylýan tohumçylyk işlerine bagyşlanýar. Neşir teoretiki materialdan başga-da, okuwçylara mikroskop astynda öýjükleri barlamaga, sitoplazmany synlamaga we üýtgeşiklik boýunça synag geçirmäge mümkinçilik berýän amaly we laboratoriýa maşklaryny öz içine alýar.